Kraj pochodzenia: Polska.
Data opublikowania obowiązującego wzorca: 08.06.1988 r.
Użytkowość: Pies pasterski i stróżujący. Jego imponująca postawa i piękny wygląd czynią z niego dobrego towarzysza człowieka.
Komentarz: Owczarki podhalańskie wykorzystywane są do ochrony stad owiec, wypasanych na górskich halach, przed drapieżnikami, szczególnie wilkami oraz rabusiami. Doskonale sprawdzają się również na nizinach jako psy stróżujące i do towarzystwa. Szkolone są także jako przewodnicy niewidomych i dla potrzeb dogoterapii. Sprawdzają się również w ratownictwie, także górskim. Psy szkolone na przewodników dla niewidomych cechuje duża opiekuńczość. Są bardzo karne. Posiadają silne poczucie obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa oddanemu pod opiekę niewidomemu.
Klasyfikacja FCI:
Grupa I – Owczarki i psy pasterskie (oprócz szwajcarskich psów pasterskich) Sekcja I – Owczarki Nie podlegają próbom pracy.
Pochodzenie rasy oraz jej krótka historia:
Owczarki podhalańskie należy sklasyfikować jako przedstawicieli grupy C.F. Inostrancevi, z której wywodzą się psy pasterskie i dogowate – psy rosłe, o masywnym kośćcu, gęstym futrze i zwisających uszach. Owczarek podhalański jest jednym z przedstawicieli psów górskich, wywodzących się od tybetańskiego mastifa. Jego przodkowie dostali się do Europy, na tereny Niziny Węgierskiej, podczas najazdu Hunów i Awarów (IV – VI w. n.e.). Duże, białe psy hodowane były tradycyjnie przez pasterskie plemię Wołochów, które w XV wieku osiedliło się w Beskidach i Tatrach.
Owczarek podhalański jest spokrewniony z kilkoma rasami psów pasterskich użytkowanymi w Europie wzdłuż Karpat, Alp i Pirenejów. Zaliczyć tu można owczarka węgierskiego kuvasza, owczarka słowackiego czuwacza, owczarka włoskiego maremmano i pirenejskiego psa górskiego. Podobny typ psa pasterskiego spotykamy w górach Tybetu, Kurdystanu, Kaukazu czy Mongolii. Można przyjąć hipotezę, że prototypem tych psów, podobnie jak całej grupy dogów, był pies w typie dzisiejszego doga tybetańskiego, którego charakteryzowała mocna budowa głowy i ciała oraz krótko owłosiony pysk przy długiej szacie tułowia.
Podhalan jest zatem bezsprzecznie bardzo starą, regionalną rasą, ukształtowaną przez człowieka dla obrony stad przed napastnikami, a nie do zaganiania stad przy wypasie. Drogą selekcji wyhodowano psy duże, silne, odporne, odważne i zrównoważone, o stosunkowo wysokim progu pobudliwości. W hodowli dobierano psy białe, dla łatwiejszego odróżnienia od niedźwiedzia, czy wilka. Przed I Wojną Światową tatrzańskie psy pasterskie nazywano „liptokami” od regionu Liptów na Słowacji. Rasa powstała w drodze izolacji geograficznej, kiedy została ustanowiona granica w Tatrach między Polską a Słowacją, w wyniku celowej pracy hodowlanej podjętej w latach pomiędzy I i II Wojną Światową przez Polski Związek Hodowców Psów Rasowych i Towarzystwo Miłośników Psa Służbowego. Dużym zaangażowaniem przy tworzeniu wzorca rasy owczarka podhalańskiego, w tym i późniejszym okresie, wykazał się prof. Maurycy Trybulski. Pierwszy wzorzec tej rasy został opracowany w 1937 roku, po wystawie i przeglądzie, które odbyły się w Zakopanem, w dniach 03– 05.09.1937 r.
Wybuch II Wojny Światowej w 1939 roku uniemożliwił kontynuowanie planowej pracy hodowlanej. Zdaniem dr Henryka Derezińskiego największe zasługi w zachowaniu bazy hodowlanej owczarków podhalańskich w czasie okupacji hitlerowskiej mieli bacowie: Jan Staszel Furtek Starszy, Władysław Krupa, Jan Naglak – wszyscy z Zębu, Stanisław Molek z Gubałówki, Józef Majerczyk Kusper z Murzasichla, Władysław Stasik z Bukowiny, Błażej Floryn Kamieńcowy z Białego Dunajca, Władysław Bachleda Curuś z Harendy oraz Józef Kalata z Małego Cichego.
W pierwszych latach działalności Związku Kynologicznego w Polsce sprawą owczarka podhalańskiego zajęła się Oddziałowa Rada Kynologiczna w Krakowie, w osobach prof. Teodora Marchlewskiego, prof. Jadwigi Dyakowskiej, prof. Zygmunta Ewy, prof. Antoniego Żebrackiego, dr Jana Robla, mgr Stanisława Madeyskiego oraz przy czynnej współpracy Mec. Lubomira Smyczyńskiego, Mariana Szymandery i Tadeusza Siemianowskiego. 7 Ogromny wkład wniósł także dr Henryk Dereziński, wielki miłośnik rasy, lekarz weterynarii pracujący wówczas na terenie Podhala. Przy jego pomocy sporządzony został spis owczarków podhalańskich na tym terenie.
W maju 1954 roku w Zakopanem odbył się przegląd około 120 psów i suk, które w 90 % były własnością baców wypasających owce na halach tatrzańskich. Dokonano opisów i pomiarów zoometrycznych oraz przeprowadzono naukową naradę z udziałem przedstawicieli Instytutu Zootechniki Ministerstwa Rolnictwa. Obecni na niej byli również hodowcy rasy. W sympozjum uczestniczyli znani kynolodzy wymienieni powyżej, oraz Rudolf Kryspin, inż. Z. Dąbczewski, Emil Okarmus i inż. Zygmunt Danek. Obszerny referat dr Henryka Derezińskiego stał się podstawą opracowania wzorca owczarka podhalańskiego po wojnie.
Wzorzec ten został zatwierdzony przez FCI pod nr 252a w dniu 29.08.1967. W roku 1973 dokonano jego pierwszej korekty, a na wniosek Zarządu Głównego ZK w Polsce dokonano kolejnych zmian w 1985 roku; wówczas standard otrzymał nr FCI 252b. Obecnie od dnia 08.06.1988 roku obowiązuje wzorzec nr 252 opublikowany w wersji ujednoliconej przez FCI.
Pierwsze w Polsce rodowodowe podhalany urodziły się w 1957 roku w Łebie, w hodowli dr Danuty Hryniewicz. Były one potomkami psów posiadanych przez nią jeszcze we Lwowie od 1935 roku, które zarejestrowane były w Polskim Związku Hodowców Psów Rasowych. Mimo, że pierwszy rodowodowy miot urodził się nad morzem, główną bazą hodowli tej rasy pozostaje Podhale.
Klub Owczarka Podhalańskiego w Polsce powstał w styczniu 1981 roku. Jego pierwszym, wieloletnim przewodniczącym był dr Henryk Dereziński – postać wybitna w kynologii polskiej i szczególnie zasłużona dla rasy. Za granicami Polski istnieją kluby Owczarka Podhalańskiego lub też sekcje tej rasy w różnych klubach. Są to: TATRA Club w Holandii, który powstał w 13.03.1977 roku, SMYDIA w ramach PPH w Belgii, APH Klub Ras Polskich w Niemczech, oraz POLISH TATRA Sheep Dog of America w Stanach Zjednoczonych, sekcje istnieją w Austrii, Francji, Norwegii i Finlandii.